Özbekçe veya Özbek Türkçesi Türk Lehçelerinden Uygur grubuna ait bir lehçe.
Özbekistan'ın tek resmî dili olup Orta Asya genelinde konuşulan Türk Lehçeleri ailesinin 3'ncü büyük mensubudur. Kuzey ve güney şiveleri olmak üzere iki şivesi vardır. Kuzey şivesi 22.000.000'a yakın bir topluluk tarafından Özbekistan'da, Güney şivesi ise yaklaşık 2.500.000 nüfuslu bir azınlık tarafından Afganistan'da konuşulur. Özbekçe Uygurca'ya yakın bir lehçedir. Ortaçağ'da Orta Asya'nın en önemli kültür ve bilim dili olmuştur.
Özbek Türkçe'si Türkistan coğrafyasında Özbekistan dışına yayılmış olan Özbek Türkleri arasında; Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan, Afganistan, Türkmenistan Cumhuriyetleri'nde de kullanılır. Söz konusu bazı bölgelerde, bölgenin resmi diliden de çok kullanılır.
Şimdiki zaman olarak "şimdiki - gelecek zaman" ve "şimdiki - zaman devam fiili" olmak üzere ikiye ayrılır.
Şimdiki gelecek zaman: Türkiye Türkçesi'ndeki geniş zamana yakındır. Ünsüzlerden sonra -a, ünlülerden sonra -y çekim ekidir.
bar-a-men "gidiyorum"
bar-a-sen "gidiyorsun"
bar-a-di "gidiyor"
bar-a-miz "gidiyoruz"
bar-a-siz "gidiyor"
bar-a-di (lar) "gidiyorlar"
Şimdiki zaman devamlı fiili ise -yat fiiliyle yapılmaktadır.
barayapmen "gidiyorum"
barayapsen "gidiyorsun
barayapti "gidiyor"
barayabmiz "gidiyoruz
barayabsiz "gidiyorsunuz"
barayapti (ler) "gidiyorlar"
|